W Środę Popielcową, 9 marca, rozpoczyna się 40-dniowe przygotowanie do przeżywania tajemnicy Męki, Śmierci i Zmartwychwstania Chrystusa. Kościół zachęca wiernych do zgłębiania Słowa Bożego, podkreślając, że nawrócenie dokonuje się poprzez słuchanie Pana. Benedykt XVI zwraca uwagę na chrzcielny charakter Wielkiego Postu i tradycyjne praktyki postu, jałmużny i modlitwy, które uczą żyć radykalną miłością Chrystusa.

„Wielki Post, który prowadzi nas do świętowania Wielkiej Nocy, jest dla Kościoła drogocennym i ważnym okresem liturgicznym” – podkreśla w orędziu na Wielki Post papież Benedykt XVI. Zachęca, by był on „przeżywany z należnym zaangażowaniem”.

Okres Wielkiego Postu, czyli czterdziestodniowego przygotowania do przeżycia misterium paschalnego Chrystusa, ma podwójny charakter: chrzcielny i pokutny. Papież zwraca uwagę, że Kościół od zawsze łączy Wigilię Paschalną z celebracją chrztu. „Nasze zanurzenie w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa przez Sakrament Chrztu każdego dnia nas pobudza, by uwolnić nasze serce od ciężaru rzeczy materialnych, od egoistycznego przywiązania do «ziemi», które nas zubaża i które przeszkadza nam w byciu dyspozycyjnymi i otwartymi na Boga i na bliźniego” – pisze Benedykt XVI. Papież podkreśla też wagę chrztu udzielanego w dzieciństwie, bo ukazuje on, że chodzi o dar Boga – nikt poprzez własne siły nie zasługuje na życie wieczne. Pisze także o szczególnym spotkaniu z Chrystusem, które wówczas następuje. „Chrzest nie jest więc rytem z przeszłości” – podkreśla Ojciec Święty.

Okres Wielkiego Tygodnia i przypadające w tym tygodniu Triduum Paschalne to dla chrześcijan najświętszy czas w roku. Od obchodzonej Niedzieli Palmowej do Niedzieli Zmartwychwstania Kościół wspomina najważniejsze wydarzenia w historii zbawienia: ustanowienie Eucharystii, mękę i śmierć Chrystusa oraz Jego zmartwychwstanie.

Wielki Tydzień w Kościele katolickim

Wielki Tydzień, który bezpośrednio poprzedza Wielkanoc, wykształcał się w liturgii stopniowo. Początkowo sam post przed Świętami Zmartwychwstania trwał zaledwie 3 dni. Z czasem wprowadzono okres 40-dniowego postu i wyróżniono Wielki Tydzień.

W Wielki Piątek w Kościele Katolickim, zgodnie ze starodawną tradycją, nie sprawuje się Eucharystii, a jedynie liturgię Męki Pańskiej. Składa się ona z czterech części: Liturgii Słowa, adoracji krzyża, Komunii i procesji z Najświętszym Sakramentem do Grobu Pańskiego. W szydłowieckiej farze, nabożeństwo wielkopiątkowe rozpoczęło się o godz. 17. Bezpośrednio przed nim odprawiano ostatnie w tym Wielkim Poście nabożeństwo Drogi Krzyżowej. Liturgii przewodniczył ks. Krzysztof Nowosielski.

W czasie Liturgii Słowa odczytano ewangeliczny opis Męki Pańskiej, zanoszono także modlitwy za wszystkie stany Kościoła, za katechumenów, o jedność chrześcijan, za niewierzących w Chrystusa, za niewierzących w Boga, za rządzących państwami, za strapionych i cierpiących. Następnie ks. K. Nowosielski, wygłosił kazanie pasyjne, w którym wskazywał na znaczenie w życiu chrześcijanina krzyża Chrystusowego i modlitwy do Boga. Bez czci krzyża i bez modlitwy, nie ma wierności Chrystusowi i wypełnienia Jego woli.

Wielkopiątkowa liturgia Kościoła, zgromadziła bardzo wielu wiernych, którzy dla uczczenia śmierci Pańskiej, przez pocałunek oddali cześć krucyfiksowi. Licznie składano ofiary na utrzymanie Bożego Grobu w Jerozolimie. Po zakończeniu adoracji Krzyża, kapłani i szafarz nadzwyczajny rozdawali wiernym Komunię świętą. Najświętszy Sakrament nakryty welonem, przy śpiewie pieśni o Męce Pańskiej, procesyjnie przeniesiono do Groby Pańskiego, gdzie wystawiono Go do adoracji wiernych. Potrwa ona do nocy Wigilii Paschalnej. Ołtarz w Wielki Piątek i Wielką Sobotę pozostaje pusty, bez krzyża, świec i obrusa. Puste jest także Tabernakuulum. W Wielki Piątek, w kościele przyklęka się przed krzyżem.

Środa Popielcowa to dzień, który rozpoczyna w Kościele katolickim okres Wielkiego Postu czyli czterdziestodniowej pokuty. Ma pobudzić katolików do podjęcia zdecydowanej drogi osobistej odnowy i nawrócenia. Liczba 40 stanowi w Piśmie Świętym wyraz pewnej dłuższej całości, czasu przeznaczonego na jakieś konkretne zadanie człowieka lub zbawcze działanie Boga. W Wielkim Poście Kościół odczytuje i przeżywa nie tylko czterdzieści dni spędzonych przez Jezusa na pustyni na modlitwie i poście przed rozpoczęciem Jego publicznej misji, ale i trzy inne wielkie wydarzenia biblijne: czterdzieści dni powszechnego potopu, po których Bóg zawarł przymierze z Noem; czterdzieści lat pielgrzymowania Izraela po pustyni ku ziemi obiecanej; czterdzieści dni przebywania Mojżesza na Górze Synaj, gdzie otrzymał on od Jahwe Tablice Prawa.

Okresy i dni pokuty są w Kościele katolickim specjalnym czasem ćwiczeń duchowych, liturgii pokutnej, pielgrzymek o charakterze pokutnym, dobrowolnych wyrzeczeń, jak post i jałmużna, braterskiego dzielenia się z innymi, m.in. poprzez inicjowanie dzieł charytatywnych i misyjnych. Z liturgii znika radosne "Alleluja" i "Chwała na wysokości Bogu", a kolorem szat liturgicznych staje się fiolet. Istotą pozostaje przygotowanie wspólnoty wiernych do największego święta chrześcijan, jakim jest Wielkanoc. Wielki Post jest także okresem przygotowania katechumenów do chrztu. Każda niedziela wprowadzała w kolejne tajemnice wiary, a na Wielkanoc podczas Wigilii Paschalnej udzielany jest sam chrzest. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa przygotowanie do świąt Zmartwychwstania trwało tylko czterdzieści godzin. W późniejszym czasie przygotowania zabierały cały tydzień, aż wreszcie ok. V w. czas ten wydłużył się. Po raz pierwszy o poście trwającym czterdzieści dni wspomina św. Atanazy z Aleksandrii w liście pasterskim z okazji Wielkanocy z 334 r. Tradycyjnemu obrzędowi posypania głów popiołem towarzyszą w Środę Popielcową słowa: "Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz" albo "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Sam zwyczaj posypywania głów popiołem na znak żałoby i pokuty znany jest w wielu kulturach i tradycjach. Znajdujemy go zarówno w starożytnym Egipcie i Grecji, jak i u plemion indiańskich oraz oczywiście na kartach Biblii, np. w Księdze Jonasza czy Joela. Liturgiczna adaptacja tego zwyczaju pojawia się jednak dopiero w VIII w. Pierwsze świadectwa o święceniu popiołu pochodzą z X w. W następnym wieku papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele. Z tego też czasu pochodzi zwyczaj, że popiół do posypywania głów wiernych pochodził z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedzającego roku.

Relikwie Krzyża Chrystusowego otoczone pietyzmem wiernych w Sanktuarium na Świętym Krzyżu nieopodal Kielc, wpisały się w polską historię, świadcząc o jej ponad tysiącletnim zakorzenieniu w Misterium Chrystusa. Świadomość tego faktu, była bliska tym którzy w Wielki Piątek rozważali Mękę Pańską w czasie drogi krzyżowej, która wiodła starodawnym szlakiem pielgrzymim z Nowej Słupi i adorowali drzewo Krzyża w czasie wielkopiątkowej liturgii.

W polskiej tradycji Wielki Piątek to dzień postu i rozpamiętywania męki Zbawiciela. W kościele katolickim zgodnie z tradycja sięgającą bardzo dawnych wieków, w Wielki Piątek nie sprawuje się Eucharystii. Celebrowane jest jedynie nabożeństwo Męki Pańskiej, w czasie którego rozważane są Słowa Pisma Świętego, mówiące o Męce Zbawiciela, adorowany Krzyż, udzielana Komunia Święta; a na koniec Najświętszy Sakrament przenoszony jest do Grobu.

W liczącym ponad tysiąc lat, najstarszym polskim sanktuarium na Świętym Krzyżu, przechowywane jest kilka cząstek Krzyża Chrystusowego. W Wielki Piątek 18 kwietnia w świętokrzyskiej bazylice Trójcy Świętej ordynariusz diecezji sandomierskiej ks. bp Krzysztof Nitkiewicz o godz. 15, przewodniczył wielkopiątkowej liturgii. Wcześniej poprowadził drogę krzyżową, która po raz dziewiąty przemierzyła królewski szlak z Nowej Słupi do sanktuarium świętokrzyskiego. Rozważania pasyjne o tematyce zaczerpniętej z tekstów ewangelicznych i nawiązujące do realiów życia codziennego przygotował oblat o. Krzysztof Jamrozy. Krzyż od stacji do stacji nieśli przedstawiciele różnych stanów i zawodów.

Dziś Kościół rozważa dziś mękę i śmierć Jezusa, który przyjął ją jako wyraz bezwarunkowego oddania siebie i swego przesłania Ojcu. Przyjął ją, pozwolił przelać swoją krew. Przyjął wraz z przemocą i odrzuceniem Jego osoby przez ludzi aby objawić oblicze Boga Miłosiernego. Liturgia Wielkiego Piątku, czci to zbawcze Misterium.

Kościelna Liturgia Wielkiego Piątku Męki Pańskiej, składa się z czterech części: Liturgii słowa, adoracji Krzyża, Komunii i przeniesienia Najświętszego Sakramentu do Grobu Pańskiego. Na samym początku Liturgii kapłan udał się do ołtarza i po oddaniu mu czci upadł na twarz.

Razem z kapłanem wszyscy zebrani modlili się przez chwilę w ciszy. Odczytana została dziś Ewangelia św. Jana z opisem Męki Pańskiej oraz rozbudowana jest modlitwa powszechna. W centralnej części Liturgii, której przewodniczył ks. Andrzej Kania, odbyła się adoracja Krzyża świętego. Przez pocałunek kapłani i wierni obecni w farze św. Zygmunta oddawali cześć Krzyżowi Chrystusa. Po obrzędzie Komunii świętej na zakończenie Liturgii kapłani przenieśli Najświętszy Sakrament, do Grobu Pańskiego przygotowanego w Kaplicy Szydłowieckich. Po Liturgii na Część Męki Pańskiej odśpiewano trzy części Gorzkich Żali i rozpoczęła się adoracja Najświętszego Sakramentu wystawionego w Grobie Pańskim, która będzie trwała do godz. 12 w nocy.

Liturgia wielkopiątkowa, to rozważanie biblijnego opisu męki Pańskiej, adorowanie i uczczenie Krzyża świętego. Liturgia akcentuje bardziej chwałę odkupienia przez krzyż niż poniżenie przez mękę. Śmierć Chrystusa, będąc najwyższym aktem miłości do Boga Ojca i do ludzi, była zwycięstwem Chrystusa. Tym bardziej, że została opromieniona blaskiem Zmartwychwstania.

Po liturgii Słowa, w czasie której odczytywane są teksty Pisma Świętego przepowiadające i opisujące mękę Pańską oraz po krótkiej homilii kierowane są do Boga wezwania modlitewne. Do ołtarza przynosi się zasłonięty Krzyż. Ministranci niosą przy nim zapalone świece. Kapłan, stojąc przed ołtarzem, bierze Krzyż, odsłania jego górną część i podnosząc go śpiewa wezwanie: Oto drzewo Krzyża. Po trzykrotnym odsłonięciu fragmentu Krzyża i wyśpiewaniu wezwania, następuje ucałowanie Krzyża przez kapłanów i wiernych. Garnąc się do oddania pokłonu Jezusowi, który zawisł na krzyżu dla zbawienia naszego, wierni całują krzyż z nadzieją i ufnością Chrystusowi, że rozpali na nowo w nich żar wiary i miłości. Moc Jego męki i śmierci jest bowiem nieskończenie większa niż ludzka słabość i grzech. Liturgię Wielkopiątkową dopełnia rozdzielenie Komunii świętej konsekrowanej w czasie Liturgii Wieczerzy Pańskiej i przeniesienie Najświętszego Sakramentu do symbolicznego Grobu, w którym będzie adorowany aż do Wigilii Paschalnej i poranka Niedzieli Zmartwychwstania Pańskiego. W szydłowieckiej farze wielkopiątkowej Liturgii przewodniczył ks. Paweł Górowski.